مقایسه ی میزان رواناب و رسوب حاصل از بارش های طبیعی و باران ساز مصنوعی

چکیده: پژوهش حاضر در اراضی مرتعی روستای اسبفروشان واقع در دامنه ها ی کوه بزقوش شهرستان سراب به انجام رسید. رواناب و رسوب ناشی از رگبارهای طبیعی در مقیاس کرت استاندارد اندازه گیری و با نتایج حاصل از رواناب و رسوب ایجاد شده توسط دستگاه شبیه ساز ساخته شده مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفت. برای این منظور در سه شیب 5، 9 و 25 درصد کرت های استاندارد (طول 1/ 22 متر، عرض 83/1 متر و با فواصل 2/1 متر) و با جهت شمالی ایجاد گردید. در تحقیق حاضر سعی شد تا نقش شیب و پوشش گیاهی در تولید رواناب و رسوب با استفاده از دستگاه شبیه ساز باران و رواناب تولیدی در بارش مصنوعی مورد مقایسه قرار گیرد. برای این منظور برای شبیه سازی بارش های طبیعی با استفاده از باران ساز، سعی شد تا پارامترهای بارش طبیعی در باران ساز ساخته شده ایجاد گردیده و نتایج با هم مورد مقایسه قرار گیرند. نتایج 4 رخداد بارش از 33 بارش به وقوع پیوسته طی دوره پژوهش نشان داد که بیشترین مجموع مقدار رسوب در دوره پژوهش در شیب 25 درصد به مقدار 101 گرم در متر مربع و مربوط به بارش با شدت 2/0 میلی متر بر دقیقه (81/2 میلی متر در 14 دقیقه) می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد عامل شیب و پوشش گیاهی تأثیر معنی داری بر مولفه های رواناب و رسوب در منطقه مورد مطالعه داشتند. شیب 25 درصد بیشترین سهم را در تولید رواناب و رسوب در منطقه ی مورد مطالعه ایجاد کرده است. این در حالی است که در شیب 5 درصد چه با وجود پوشش گیاهی و چه با حذف پوشش گیاهی، اثری از رواناب و رسوب در بارش طبیعی و باران ساز مصنوعی مشاهده نگردید. نتایج تجزیه واریانس مقادیر مختلف شیب، وجود و عدم وجود پوشش گیاهی و خصوصیات فیزیکی خاک بر مولفه های رواناب و رسوب نشان داد که پارامترهای شیب، وجود و عدم وجود پوشش گیاهی و درصد سیلت خاک بر تمامی مولفه های رواناب و رسوب (آستانه ی شروع رواناب، حجم رواناب، ضریب رواناب، فرسایشی یا بار رسوب و غلظت رسوب) اثر معنی داری داشته اند. به گونه ای که آستانه ی شروع رواناب در شیب 25 درصد و بدون وجود پوشش گیاهی 2 دقیقه بعد از شروع بارش بوده است. این در حالی است که با وجود پوشش گیاهی در این شیب، آستانه ی شروع رواناب، 6 برابر شده است (12 دقیقه بعد از بارش). با این وجود در شیب 5 درصد، در طی دوره ی پژوهش آستانه ی شروع رواناب مشاهده نگردید و در حقیقت کل بارش طبیعی و بارش حاصل از باران ساز مصنوعی، در خاک نفوذ یافته و به دلیل عدم سله بستن سطج خاک، اثری از رواناب و رسوب به وجود نیامد.